Տոնակատարություններից իր մեծությամբ և մասայականությամբ առաջին տեղը գրավող Ամանորը տարվա ամենակարևոր տոներից մեկն է համարվում և՛ քրիստոնյաների, և՛ այլադավանների համար: Տարեմուտը զուտ տարին տարիով փոխելու տոն չէ, այն իր մեջ այլ հոգևոր խորհուրդ ունի: Նախկինում Նոր տարին տոնվում էր նիսանի 1-ին՝ մարտի 22-ին՝ Ադամի ստեղծվելու օրը (ինչպես ամիսների սկիզբ): Այդ օրը մարդիկ միմյանց շնորհավորում էին և նվերներ մատուցում։ Այդպես Նոր տարին ավանդաբար տոնվել է մինչև Բաբելոնի աշտարակաշինությունը, սակայն աշտարակի կործանումից և լեզուների բաժանումից հետո 72 ազգերի նահապետներն այլ երկրներում հաստատվելու օրն  իրենց ազգի համար հայտարարեցին տարվա առաջին օր, իսկ տվյալ ամիսը՝ տարվա առաջին ամիս:  Եվ ամեն տարի այդ օրը միմյանց շնորհավորում էին ու ասում. «Նոր օր, նոր տարի: Քանզի այսօր մենք մտանք մեր երկիրը, որը ժառանգեցինք»:

Դարեր շարունակ ձգվող իր պատմության ընթացքում հայ ժողովուրդն ունեցել է երեք Նոր տարի` Կաղանդ, Նավասարդ , Ամանոր անուններով:

«Կաղանդ» բառը ծագել է լատիներեն calendae բառից, որը հայերենում ստացել է նոր տարվա առաջին օրվա նշանակությունը՝ ըստ մարտի 21-ին` գարնանային գիշերահավասարի օրը, որը նաև բնության զարթոնքի խորհրդանիշն էր: «Կաղանդ» բառի բացատրությունը լավագույնս տվել է Անանիա Շիրակացին իր «Տիեզերագիտություն և տոմար» գրքում. «Զի՞նչ է կաղանդ և կաղանդիկոս: Կաղանդ ամսամուտ է և կաղանդիկոս նախասկզբնակ օր տարույն»:

Բոլոր գավառներում Կաղանդը նշվում էր մեծ տոնախմբությամբ, տաճարներում տոնական  ծեսեր էին կատարվում, որոնք ուղեկցվում էին աստվածներին զոհեր մատուցելով:

Հայոց երկրորդ Նոր Տարին նշվում էր հայկական օրացույցի՝ Նավասարդի 1-ին  այն օրը, երբ հայոց հիմնադիր Հայկ Նահապետը հաղթեց Տիտանյան Բելին: Ըստ ավանդության` Հայկ նահապետը Հայոց Ձոր գավառում օգոստոսի 11-ին է սպանել բռնակալ Բելին և ազատություն շնորհել իր տոհմին: Այդ ժամանակից էլ հայերը Նոր տարին սկսել են տոնել օգոստոսի 11-ին: Ենթադրվում է, որ դա տեղի է ունեցել նախքան Քրիստոսը 2492 թվականին:

Հնագույն ժամանակներում Ամանորյա ծիսակատարության ժամանակ մառաններից տուն են բերվել մրգերի և չրերի շարաններ և կախվել առաստաղից:  Ի տարբերություն ներկայիս առատ սեղանների՝ հնում Հայաստանում արգելվում էր սեղանին ամեն տեսակ մսեղեն դնելը, քանի որ Նավասարդը համարվում էր պահքի օր: Սեղանի զարդը համարվում էր տանտիկինների կողմից պատրաստված  տարի հացը, որի մեջ պատրաստելու ընթացքում դրվում էր գուշակության դրամը` դովլաթը: Հացը բաժանվում էր 12 մասերի, և դովլաթը բաժին հասած ընտանիքի անդամին Նոր տարում հաջողություններ էին սպասվում: Մշտապես պատրաստվող ծիսական հացերն ասոցացվում էին նաև պտղաբերության հետ: Դրանով է բացատրվում նաև հատիկավոր կերակուրների առկայությունը, ինչի վառ օրինակը ավանդական աղանձն է:

Հին հայկական ավանդույթում Ամանորի խորհրդանիշը ոչ թե Ձմեռ պապն էր, այլ Կաղանդ պապը, ով հայտնվում էր գավազանով և ոչխարի մորթուց պատրաստված քուրքով:

Կաղանդ պապը ազգային արժեքները, ծիսական համակարգը պահպանող ու սերունդներին փոխանցող կերպար է։ Նրան ընկերակցում էին խլվլիկներն ու արալեզները՝ Երա և Անի, Հազարան, Փուշ, Իմաստուն, Անտես, Եղեգ, Արեգ, Ասպետ, Ճտպտիկ, Փառփառ, Չարմազան։ Խլվլիկի հետ այցելած Կաղանդ պապը փոքրիկներին ոչ թե նվերներ, այլ Ամանորի յոթ խորհուրդ է տվել՝ փոխադարձ հարգանք, խաղաղություն, ազնվություն, իմաստություն, աշխատասիրություն, համեստություն և գոհունակություն:

Ինչ վերաբերում է տոնածառին, ապա նախկինում հայերն այն հիմնականում փոխարինել են ձիթենու ճյուղերով, որի չոր ճյուղերի վրա գունավոր թելերով կախել են մրգեր, չրեր և խմորեղեն:

Տանտերը Կաղանդի ծառը նախ տարել է եկեղեցի և քահանայի օրհնությունը ստանալուց հետո վերադարձրել  տուն:

Ներկայումս բոլոր քրիստոնյա ազգերն Ամանորը տոնում են հունվարի 1-ին, որը նշանավորում է Հիսուս Քրիստոսի ծննդյան ամիսը: Հունվար նշանակում է ծնունդ:

Մի գեղեցիկ քաղաքում, որտեղ բազմաթիվ այգիներ ու գեղեցիկ պատշգամբներով շատ տներ կային, ապրում էր մի փոքրիկ, փամփլիկ նապաստակ։ Սովորաբար, նապաստակներն ապրում են գյուղերում, կամ էլ՝ անտառներում։ Բայց այս փոքրիկ նապաստակը ծնվել էր քաղաքում։ Ծնողները նրան անվանել էին Ձյունիկ, որովհետև նա նուրբ ու սպիտա՜կ մորթի ուներ։ Նրանք բոլորով ապրում էին քաղաքի կենտրոնում գտնվող սրճարանի այգում։ Ձյունիկը շա՜տ երջանիկ էր։ Նա պաշտում էր երեխաներին, ովքեր ծնողների հետ սրճարան գալիս իրեն անչափ համեղ գազարներ էին հյուրասիրում։ Բայց երեխաներից բացի, Ձյունիկը քաղաքում մի ընկեր էլ ուներ․ դա քամին էր։
Արդեն դեկտեմբերն էր։ Ձյունիկը գիտեր, որ շուտով քամին հեռու հյուսիսից իր հետ բերելու է ձյունաբեր ամպերն ու ողջ քաղաքում առատ ձյուն է տեղալու։ Իսկ երբ ձյուն էր տեղում, սրճարանի տերը Ձյունիկին ու նրա ծնողներին ձմեռային սենյակ էր տեղափոխում, որպեսզի չմրսեն։ Ձյունիկը շատ էր կարոտում երեխաներին, ովքեր այդ ժամանակ ինքնամոռաց խաղում էին ձյունով։
Այդ պատճառով, Ձյունիկն իր ընկեր քամուն խնդրեց, որպեսզի այս ձմեռ ձյունաբեր ամպեր չբերի իր հետ։ Քամին շատ էր սիրում Ձյունիկին ու նրան մերժել չկարողացավ։
Դեկտեմբերին, նույնիսկ Նոր տարվա գիշերը, քաղաքում ոչ մի փաթիլ ձյուն չեկավ։
Ձյունիկն անչափ երջանիկ էր։ Բայց նրան այցելող երեխաները կարծես առաջվա պես ուրախ չէին։
Բայց հունվարին, երբ քամին կրկին վերադառնում էր, մի ձյունաբեր ամպի հետ զրույցով տարվեց ու չնկատեց, թե ինչպես իրենք քաղաք հասան։ Ձյունաբեր ամպը, տեսնելով երեխաներին, շա՜տ ուրախացավ։ Նա մեծացավ-մեծացավ և հանկարծ քաղաքում սկսեց ձյուն տեղալ։ Ամենափոքր բալիկները, ծնողների օգնությամբ, տներից դուրս եկան։ Ավելի մեծերը, արագ հագնելով ձեռնոցներն ու գլխարկները, մանկապարտեզից դուրս վազեցին։ Իսկ դպրոցականները դասը կիսատ թողեցին և շտապեցին դուրս։ Բոլորը՝ մեծից փոքր, ուրախ ու երջանիկ վայելում էին առաջին ձյան ուշացած փաթիլները։
Ձյունիկը ականջերը վեր պարզած, նայում էր շուրջը։ Այդ ժամանակ երկնքից նրա քթիկին ձյան մի կաթիլ կաթաց։ Նա նայեց վեր․ իրոք որ փաթիլները չքնաղ էին։
Բայց մի ձյունաբեր ամպից քաղաքում, իհարկե, շատ ձյուն չեկավ։ Իսկ եկածն էլ իսկույն հալվեց։
Երեկոյան, երբ ծնողները երեխաների հետ սրճարան եկան, փոքրիկները աշխույժ թռչկոտում էին ու անհոգ խաղում Ձյունիկի հետ։
Երբ քամին հեռանում էր քաղաքից, Ձյունիկը կանչեց նրան ու ասաց․

-Ձյան գալստյան հետ վերադարձավ նաև երեխաների ուրախությունը։ Ես սխալվեցի, երբ քեզ խնդրեցի, որ ձյունաբեր ամպեր չբերես։

Առավոտյան ողջ քաղաքը ձյան ճերմակ շերտով էր պատվել։Սրճարանի տերը Ձյունիկին ու նրա ծնողներին ձմեռային սենյակ էր տեղափոխել։
Ծնողները տաքուկ անկյունում նստած՝ նայում էին պատուհանից այն կողմ դանդաղ եկող ձյան փաթիլներին։ Ձյունիկը բարձրացել էր պատուհանագոգին, ականջները կախել էր և նայում էր դրսում խաղացող երեխաներին։ Նա շատ էր տխրել, որ ինքն էլ երեխաների պես մի տաքուկ վերարկու չունի և չի կարող դուրս վազել։
Հանկարծ, Ձյունիկը նկատեց սրճարան վերադարձող տիրոջը, ով իր շանը տաքուկ վերարկու էր հագցրել ու հանել զբոսանքի։ Ձյունիկի գլխում մի հրաշալի միտք ծագեց։ Նա արագ սենյակից դուրս վազեց։
Տիրոջ աշխատասենյակում՝ գետնի վրա, դրված էր շան վերարկուն, որը քիչ առաջ էր տերը հանել շան վրայից։ Ձյունիկն արագ տեղավորվեց այդ վերարկուի մեջ։
Սրճարանի տերը, ով շատ էր սիրում կենդանիներին, մի անգամից հասկացավ Ձյունիկի միտքը։ Նա Ձյունիկին վերցրեց ու միասին գնացին դուրս։ Տաք վերարկուն Ձյունիկին ցրտից պաշտպանեց և նա կարողավ երեխաների հետ միասին ձյունով մի լավ խաղալ։
Երբ Ձյունիկը վերադարձավ իրենց տաքուկ սենյակ, նայեց պատուհանից դուրս և տեսավ, որ դրսում երեխաները ձնեմարդու կողքին պատրաստել են նաև մի ճերմակ նապաստակ։
Այդ օրվանից Ձյունիկը սիրեց ձմեռն ու քամուն խնդրեց, որ միշտ ժամանակին ձնաբեր ամպեր բերի քաղաք։

Առաջադրանքներ

1.Ո՞րն է հեքիաթի հիմնական գաղափարը կամ դասը, որը Ձյունիկը սովորեց։ Ընտրե՛լ մեկ տարբերակ և բացատրե՛լ, թե ինչու եք այդպես կարծում:

ա) Պետք է միշտ լսել ծնողներին։

բ) Երջանկությունը կայանում է ուրիշներին երջանիկ տեսնելու մեջ։

գ) Քաղաքային նապաստակները երբեք չպետք է ընկերություն անեն քամու հետ։

դ) Ցանկացած դժվար իրավիճակից կարելի է ելք գտնել խելքի շնորհիվ։

Որովհետև Ձյունիկը ուզում էր խաղալ երեխաների հետ։

2. Նկարագրե՛լ Ձյունիկի զգացմունքները հեքիաթի երեք տարբեր պահերին`

• Երբ խնդրեց քամուն չբերել ձյուն։
• Երբ տեսավ, որ երեխաներն առաջվա պես ուրախ չեն։
• Երբ վերարկուով խաղաց դրսում։

ԱՌՈՂՋ ԱՊՐԵԼԱԿԵՐՊ

Առողջ ապրելակերպը մեր կյանքի ձևն է, որը օգնում է մեզ մնալ ուժեղ, աշխույժ և ուրախ։ Երբ մարդը ապրում է առողջ կերպով, նա ավելի քիչ է հիվանդանում, լավ է սովորում, արագ է աշխատում և իրեն լավ է զգում։

Առողջ ապրելակերպը ունի մի քանի կարևոր կանոններ։ Նախ՝ մենք պետք է ճիշտ սնվենք։ Օրական պետք է ուտել տարբեր սնունդ՝ բանջարեղեն, մրգեր, հացաբլիթներ, կաթնամթերք, ինչպես նաև սպիտակուցներով հարուստ սնունդ։ Երկրորդ՝ շարժումն ու մարզանքը շատ կարևոր են։ Երեխաները պետք է ամեն օր խաղան, վազեն, թռչկոտեն, որպեսզի մկանները ամրանան և մարմինը ճիշտ զարգանա։ Երրորդ կարևոր կանոնը քունն է։ 4-րդ դասարանի երեխաները պետք է գիշերը քնեն մոտ 9–10 ժամ, որպեսզի առավոտյան արթնանան հանգստացած և ուժեղ։

Մաքրությունը նույնպես առողջ ապրելակերպի մաս է։ Ձեռքերը պետք է լվանալ ուտելուց առաջ և փողոցից տուն վերադառնալուց հետո։ Օրական երկու անգամ անհրաժեշտ է լվանալ ատամները, իսկ մարմինը պահել մաքուր։ Մաքրությունը պաշտպանում է մեզ միկրոբներից և հիվանդություններից։

Անօգուտ և վնասակար է երկար ժամանակ հեռախոսով կամ համակարգչով զբաղվելը, գիրքը միայն մի կողմ թողնելը, քիչ շարժվելը կամ անառողջ սնունդ ուտելը։ Երբ մենք հետևում ենք առողջ ապրելակերպի կանոններին, մեր օրվա ամեն պահը դառնում է ուրախ ու հետաքրքիր։

1․ Քանոնով չափի՜ր տետրի երկարությունը՝ արտահայտիր սանտիմետրերով և միլիմետրերով։

19սմ․ 8մմ․

2․Չափիր քո քայլի երկարությունը։

21սմ

3․Հատվածի երկարությունը չափել են դեցիմետրերով և ստացել են 110դմ: Որոշիր այդ հատվածի երկարությունը մետրերով:

Պատասխան՝ 11մ

4․ Ճամպրուկի զանգվածը գրամներով 29000գ է: Քանի՞ կիլոգրամ է ճամպրուկի զանգվածը:

Պատասխան՝ 29կգ

723 . 7 = 5061

583 . 20 = 11660

125 . 90 = 11250

761 . 930 = 707730

2․ Բաժանումով ստուգի՛ր ճիշտ է արդյոք կատարվել բազմապատկումը։

ա) 715 . 40 = 28600 ճիշտ է

բ) 624 . 42 = 26208 ճիշտ է

3․ Կատրի՛ր գործողությունը։ 

ա) 12 տարի — 6 ամիս = 6 ամիս   

բ) 6 դար — 28 տարի =772 տարի

գ) 5 ժ 12 ր — 52 ր = 4 ժ 40 ր

դ)  5 տարի 2 ամիս — 8 ամիս = 4 տարի 4 ամիս

4․ Ավտոմեքենան առաջին օրն անցավ 240 կմ, որը 3 անգամ ավելի էր երկրորդ օրվա անցածից։ Որքա՞ն է առաջին և երկրորդ օրվա անցած ճանապարհների տարբերությունը։

240:3=80 կմ երկրորդ օրը
240-80=60 կմ

5․ 8 մ ժապավենից կարելի է պատրաստել 16 վարդ։ Քանի՞ մետր ժապավեն կօգտագործվի 50 այդպիսի վարդ պատրաստելու համար։

50×0.5=25 մ

Պատասխան․ 25 մետր ժապավեն։

Հայերենում բառերը բառակազմորեն բաժանվում են 4 խմբի՝ պարզ բառեր, պարզածանցավոր բառեր, բարդ բառեր, բարդածանցավոր բառեր։

Այն բառերը, որոնք ունեն մեկ արմատ, համարվում են պարզ բառեր։

Մեկ արմատ և ածանց ունեցող բառերը համարվում են պարզածանցավոր բառեր։

Մեկից ավել արմատ ունեցող բառերը բարդ են։

Բարդածանցավոր են այն բառերը, որոնք ունեն մեկից ավել արմատներ և ածանցներ։

2 .Գտի’ր տրված բառերի ընդհանուր արմատը (ըստ շարքերի)

մեծարժեք, արժեքավոր, անարժեք, արժանի, անարժան, արժենալ-արժեք

անհեռատես, հեռակա, հեռավոր, հեռու, հեռախոս, հեռանալ-հեռ

չկամություն, կամավոր, բարեկամ, կամազուրկ, կամենալ-կամ

ամենահաճելի, տհաճություն, հաճույք, հաճոյանալ, հաճելի, քմահաճ —հաճ

անծանոթ, քաջածանոթ, ծանոթություն-ծանոթ

3. Գրի’ր մեկ բառով։

Ամենից բարձր-ամենաբարձր

Գյուղում բնակվող մարդ- գյուղացի 

Երկու տեղ ունեցող-բազմազավակ

Երկու գլուխ ունեցող-երկգլխանի

Գույն ունեցող-գունավոր

Քեռու կինը –քեռակին

Նավը ղեկավարող մարդ-  նավապետ

Երկար ականջներ ունեցող-երկարականջ

Բժիշկ, որն աղջիկ է-բժշկուհի

Ինքնաթիռի վարորդը-օդաչու

4. Շարքերից ընտրի‘ր և կազմի’ր նոր բառեր հետևյալ արմատներով ու ածանցներով՝

1. Քար, դաս, տուն, երկար, հերոս, գիր

2. Ոտ, ավուն, արան, ան, իչ, ական  

Քարոտ, դասարան, անտուն, երկարավուն, հերոսական, գրիչ։

5.Առանձին սյունակներով դո’ւրս գրիր նախածանց, վերջածանց ունեցող բառերը։

Անհայտ, խնձորենի, անմտություն, հակաթույն, մթերային, տգեղ, անհավատալի, միլիոնավոր, չկամ, ցուցանակ, կղզյակ, հայրական, անհարմար, ապաշնորհ, լսարան, ծիծաղելի, անթիվ, մորթեղեն։

Անհայտ, խնձորենի, անմտություն, հակաթույն,

6. Դո’ւրս գրիր այն բառերը, որոնք ունեն մեկ արմատ և մեկ ածանց:

Մետաղյա, ասեղնագործություն, որսորդ, պողպատե, շնաձուկ, հնություն, ժամանակահատված,  նվիրատու, միջազգային, գունեղ, իրականություն, գործընկեր, հարթակ, գունազարդ, մեղմորեն, մեծագույն,  շարժուն, մարդամոտ, միջուկ, բուսականություն։

Մետաղյա, որսորդ, հնություն, գունեղ, իրականություն, հարթակ, մեղմորեն, միջուկ։

7. Փորձի՛ր առանձնացնել վերջավորություն և ածանց ունեցող գոյականները: Վերջավորությունը գունավորի’ր կանաչ գույնով, ածանցը՝ կարմիր:

Գրքային, գրքից, մեքենայով, քաղաքից, անգլուխ, մսոտ, մսից, քաղաքային, յուղոտ, բախտից, անբախտ, գլխավոր, գլխով, մարմնին, անմարմին:

8. Ջուր և գիր բառերից յուրաքանչյուրով կազմիր 5—ական նոր բառ։

Ջրեղեն, ջրալի, ջրհոր, ջրամբար, ջրիկ։

Գիրք, գրադարան, գրադարանավարուհի, գրչատուփ, գրիչ։

Նոյեմբեր ամսին ես կատարել մայրենիից հետևյալ առաջադրանքերը՝

Լեզվական աշխատանք 5

Հարցեր և առաջադրանքներ

Իմ տարբերվող դպրոցը ❤️

Արջն ու օձը

Լեզվական աշխատանք 7

Երազանքներ բաժանողը

Հանդիպում ենք ժամանակակից գրող Շողեր Պետրոսյանի հետ ❤️

ՁՄԵՌՆԱՄՈՒՏ

Այսօր , երբ արթնանցա, մայրիկս ինձ շնորհավորեց ձմռան առաջին օրվա կապակցությամբ։ Ես ուրախությունից վեր թռա և վազեցի պատուհանից նայելու, բայց ցավոք դեռ ձյուն չէր գալիս։ Ես մի քիչ տխրեցի, բայց գիտեմ որ շուտով ձյուն է գալու, քանի որ վերջին օրերին արդեն ցուրտ է։ Ես շատ եմ սիրում ձմեռը, Ամանորը և Սուրբ Ծնունդը՝ հատկապես երբ առատ ձյուն է տեղում։ Սիրում եմ, երբ արթնանում եմ և տեսնում, թե ինչպես են ծառեն ու փողոցները ծածկվել սպիտակ ձյունով։ Անմիջապես վազում եմ բակ ու առաջինն իմ ոտնահետքերը թողնում տեղացած ձյան վրա։ Ապա ինձ են միանում բակի ընկերներս ու մենք ուրախ խաղում ենք մինչև մեր մատների սառչելը։ Հետո մայրիկս մեզ տուն է կանչում տաքանալու և համտեսելու իր անուշաբույր թխվածքի մի մեծ կտոր։ Ես սիրում եմ ձմեռքը, քանի որ այդ ժամանակ կարծես ամեն բան դառնում է հեքիաթային ու լուսավոր։ Մարդիկ դառնում են ավելի բարի, փոխանակվում են նվերներով, այցելում եմ միմյանց, ջերմ խոսքեր են ասում ու շնորհավորում իրար նոր տարվա առիթով։ Սիրում եմ ամանորյա տոները տատիկ պապիկիս հետ անցկացնելը, նրանց հետ վայելել արձակուրդային օրերն ու լոտո խաղալը, պապիկս հետ թռչունների համար կերակրամաններ պատրաստելը։

Հուսով եմ, որ այս տարի ձյունը շուտ կտեղա և ամանորյա հրաշքը շուտ կայցելի մեզ։ ❄️☃️

723 . 7 =5061

583 . 20 =52470

125 . 90 =11250ձ

761 . 930 =707730

2․ Բաժանումով ստուգի՛ր ճիշտ է արդյոք կատարվել բազմապատկումը։

ա) 715 . 40 = 28600

բ) 624 . 42 = 26208

3․ Կատրի՛ր գործողությունը։ 

ա) 12 տարի — 6 ամիս

12 տարին = 11 տարի 12 ամիս
11 տարի 12 ամիս – 6 ամիս = 11 տարի 6 ամիս

բ) 6 դար — 28 տար

1 դարը = 100 տարի – 6 դար = 600 տարի
600 տարի – 28 տարի = 572 տարի

գ) 5 ժ 12 ր — 52 ր

52 ր < 12 ր, ուստի փոխառություն ենք անում․
5 ժ = 4 ժ 60 ր
60 ր + 12 ր = 72 ր
72 ր – 52 ր = 20 ր

դ)  5 տարի 2 ամիս — 8 ամիս

8ամիս > 2 ամիս, ուստի փոխառություն ենք անում․
5 տարի = 4 տարի 12 ամիս
12 ամիս + 2 ամիս = 14 ամիս
14 ամիս – 8 ամիս = 6 ամիս

4․ Ավտոմեքենան առաջին օրն անցավ 240 կմ, որը 3 անգամ ավելի էր երկրորդ օրվա անցածից։ Որքա՞ն է առաջին և երկրորդ օրվա անցած ճանապարհների տարբերությունը։

Պատասխանը՝ 160 կմ